Türkiye'nin ilk otomobil fabrikası ve serbest bölgesine dair

Türkiye'nin ilk otomobil  fabrikası,  İstanbul Tophane'de 1929'da ilk aracını üretmiş.Salı Pazarı olarak ta adı geçen yer, aynı zamanda Yeni Türk Devleti'nin ilk serbest bölgesi olmuş.Fabrika Türkiye'nin ihtiyacından başka Rusya gibi çevre ülkelere de araç göndermiş.

Tophane'de bir dönem faaliyet gösteren Ford Fabrikası;  Aslı Odman'ın Tarih ve Toplum-Yeni Yaklaşımlar Dergisi'nde  (Bahar 2011/ Sayı 12 ) yayınlanan makalesinde kendine yer bulmuş.

"Serbest Mıntıka’dan Amerikan Pazarı‘na Tophane Rıhtımı: Ford Motor Company Exports Inc.,İstanbul otomotiv montaj fabrikası, 1925-1944" başlıklı makale o günleri gözlerimizin önüne getiriyor.

Bu yazıdan kısa notlar;
Tophane  Rıhtımı ve  Salıpazarı denilen arkasında Nusretiye Camii'nin olduğu alan ülkemizin ilk otomotiv tesislerinin ve ilk serbest bölgenin olduğu yer olup 25.617 metrekarelik  bu alan için  Türkiye Cumhuriyeti ile  Ford Motor Enkoporeytet Şirketi arasında
anlaşma yapılmış.Bu anlaşma, genel olarak Ford Kanunu olarak adlandırılmış.

Karaköy Rıhtımını'nın bu eski resimleri, halen inşaatı süren Galaport İnşaatı'nın  Nusretiye Camii tarafına bakan duvarlarında yer alıyordu.

Anlaşmaya göre bu tesiste Ford; otomobil, kamyon, traktör, uçak ve bunlarla ilgili parçaları imal  ve birleştirmeyi yapacak.Diğer taraftan bu tesis dünya üzerinde 36 Ford  montaj tesisinden biri.

1929 ve öncesinde Ford; Türkiye'ye ilk kez Fordson Traktörleriyle geldi.
Ford Türkiye'nin fabrika planı Ford Japonya'nın Yokohama Fabrikası'yla aynı. İşyeri, 100'e yakın maaşlı 300 yevmiyeli  işçiyle işe başlamış.

2019'un en yerli otomobili yine o markadan

Bence şu detay çok önemli ve tüm iş yerlerinde uygulanmalı; Tophane'de bulununa Ford Fabrikası'nda işçiler 8 saat çalışıyor.Ancak çalışanlar işe girmeden önce içki ve tütün kullanmayacaklarına dair  taahhütname vermişler!!!

Türkiye'de de montajı yapılan Ford A ve Ford AA modellerinin maketleri, otomobil severler tarafından ilgi görüyor..

Yeni pikap ve SUV'lar Pi Makina'dan..

Açılıştan 12 ay kadar sonra çalışan sayısı dikkat çekici bir şekilde yarı yarıya düşürülmüş.Bunda dünya genelinde ki ekonomik kriz ve ülkemizde imal edilen Ford'ların satıldığı  pazarların azaltılması.Bunun yanında ülkelerin, firmaların yeni  üretim  stratejileri, ikinci dünya savaşının yaklaşmasyla Tophane’deki seri üretim bandı ve  ekipmanları 1934 senesinde Bükreş veya İskenderiye'deki Ford fabrikalarına gönderiliyor.

TÜRKiYE'DE ÜRETiLEN iLK OTOMOBiL; FORD A MODEL!

Salıpazarı'nda ilk araç üretimi 1929 yılı sonlarında gerçekleştirilmiş,
fabrika tam gün 150, 8 saatte 80 otomobil montaj kapasitesine sahipken birinci ay 45, altı ay sonra günlük 35, üretimin son bulduğu 1934 te ise günde 6 Ford A Model üretilmiş.

Ford'un Türkiye'yi seçmesindeki nedenlerden biri de o zaman için iştah kabartan Rusya pazarı olduğu belirtiliyor.

Bir zamanlar uçak üretti, otomotiv firmalarına da ortaktı, halen faal ve müzesi de var; MKE

Bu tesis, ne yazık ki sonraki yıllarda yerli uçak fabrikaları, Devrim Otomobili ve diğer yerli girişimler gibi uzun ömürlü olamadı.

Diğer taraftan günümüzde; Tophane/Karaköy Rıhtımı yıkılarak
Galataport veya Salı Pazarı Kurvaziyer Limanı Projesi  adıyla Karaköy Limanı  ile Mimar Sinan Üniversitesi Fındıklı Kampüsü’ne ait bina arasındaki sahil şeridine liman yapımı sürüyor.Proje aynı zamanda kentsel dönüşüm projesi olarak biliniyor.

Kruvaziyer Yolcu Terminali'ninde yer alacağı projenin 2020'de faaliyete geçmesi bekleniyor.

Türkiye'de yerli otomobil ve yerli araç için yapılan çalışmaları biliyor musunuz?

Yazının tamamını aşağıdaki bağlantılardan okuyabilirsiniz..
Serbest Mıntıka’dan Amerikan Pazarına Tophane Rıhtımı: FORD Motor Company Exports Inc., İstanbul Otomotiv Montaj Fabrikası (1925-1944)
Aslı Odman


Kaynaklar; http://www.tarihtoplum.com/public/default.aspx?&dsid=409 https://www.academia.edu/796248/Serbest_M%C4%B1nt%C4%B1ka_dan_Amerikan_Pazar%C4%B1na_Tophane_R%C4%B1ht%C4%B1m%C4%B1_FORD_Motor_Company_Exports_Inc._%C4%B0stanbul_Otomotiv_Montaj_Fabrikas%C4%B1_1925-1944_
https://www.dogusgrubu.com.tr/tr/salipazari-liman-isletmeciligi-ve-yatirimlari-a-s
https://emlakkulisi.com/keywords/galataport-projesi
https://www.carmodel.com
https://ck-modelcars.de
https://corporate.ford.com/history.html